Informacja

W związku z nowelizacją Prawa Telekomunikacyjnego informujemy, że w ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień przeglądarki oznacza, że akceptują Państwo otrzymywanie cookies. Mogą Państwo dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących plików cookies. Informujemy, że ograniczenie stosowania plików cookies uniemożliwi korzystanie z funkcjonalności dostępnych w ramach niniejszej witryny. Więcej informacji w Polityce Plików Cookies.

AKADEMIA FUNDUSZY

Fundusze inwestycyjne

1. Fundusze inwestycyjne to efektywna forma lokaty kapitału, która w ostatnich latach zyskuje na popularności. Obserwując zmiany jakie zachodzą na polskim rynku kapitałowym można być jednak pewnym burzliwego rozwoju funduszy w perspektywie najbliższych lat.

Funkcjonowanie funduszy możliwe jest dzięki kolejnym aktom prawnym o fundamentalnym znaczeniu tj. ustawie z 21 sierpnia 1997r. prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi oraz ustawie z 28 sierpnia 1997 r. o funduszach inwestycyjnych, na mocy której fundusze uzyskały osobowość prawną. Ustawa ta została 1 lipca 2004 zastąpiona przez nową ustawę o funduszach inwestycyjnych (z dnia 27 maja 2004), która dostosowuje przepisy dotyczące działalności funduszy inwestycyjnych do dyrektyw Unii Europejskiej. Nowa ustawa poszerza zakres działalności TFI o zarządzanie portfelami klientów oraz doradztwo inwestycyjne.

Fundusze zostały stworzone dla ludzi, którzy chcieliby wykorzystać duży potencjał zysków na rynku finansowym, ale nie chcą, nie potrafią lub nie mają czasu samodzielnie prowadzić analiz i na bieżąco podejmować decyzji inwestycyjnych. Jako zinstytucjonalizowana forma wspólnego inwestowania, fundusze inwestycyjne zapewniają bezpieczeństwo powierzonych środków, płynność inwestycji, profesjonalne zarządzanie, relatywnie wyższą dochodowość i niższe koszty oraz rozproszenie ryzyka inwestycyjnego w porównaniu z indywidualnym inwestowaniem na giełdzie. Są także alternatywą wobec tradycyjnych lokat długoterminowych w bankach.

2. Czynności wykonywane w ramach funduszu obejmują:

  • Podejmowanie decyzji inwestycyjnych 
  • Obliczanie wartości aktywów netto funduszu oraz obliczanie wartości netto aktywów przypadających na tytuł uczestnictwa 
  • Przechowywanie aktywów funduszu 
  • Rozliczanie transakcji dotyczących aktywów funduszu 
  • Prowadzenie księgowości 
  • Dystrybucję tytułów uczestnictwa 
  • Prowadzenie rejestrów uczestników i rozliczanie transakcji nabyć i umorzeń tytułów uczestnictwa
  • Sprawozdawczość funduszu 

3. Realizacja wszystkich wymienionych powyżej funkcji w jednym organizmie jest praktycznie niemożliwa toteż na ogół im bardziej rozwinięty jest rynek, na którym działa fundusz tym więcej funkcji delegowanych jest do wyspecjalizowanych podmiotów. A są nimi:

  • Towarzystwo 

Podmiot odpowiedzialny za utworzenie funduszu, reprezentowanie go wobec osób trzecich oraz zarządzanie nim czyli wykonywaniem wszelkich działań koniecznych dla funkcjonowania funduszu, takich jak podejmowanie decyzji inwestycyjnych i ich realizacja, prowadzenie księgowości funduszu oraz prowadzenie rejestru uczestników. Część tych czynności w miarę potrzeby zostaje przekazana agentowi obsługującemu.

Do utworzenia towarzystwa wymagane jest zezwolenie Komisji Papierów Wartościowych i Giełd. Ponadto towarzystwo musi być obligatoryjnie zorganizowane w formie spółki akcyjnej oraz spełnić szereg wymogów, które szczegółowo opisuje ustawa o funduszach inwestycyjnych. 

  • Bank Depozytariusz 

Głównym zadaniem depozytariusza jest przechowywanie powierzonych mu przez fundusz środków. Ponadto Bank Depozytariusz sprawuje kontrolę nad decyzjami inwestycyjnymi towarzystwa. Kontrola ta przeprowadzana jest na bieżąco pod względem zgodności przekazywanych przez towarzystwo zleceń z prawem i regulaminem (statutu funduszu). Rola kontrolna depozytariusza uwidacznia się również, gdy weryfikuje on sprawozdania roczne i półroczne funduszu przekazywane przez audytora, jak też w sytuacji gdy reprezentuje on inwestora w sporze z towarzystwem funduszy. Istnieje także szereg innych wymogów prawnych wobec Banku Depozytariusza, które szczegółowo opisuje ustawa. 

  • Agent obsługujący 

Działalność agenta obsługującego nie jest uregulowana żadną ustawą. Zakres czynności wykonywanych przez ten podmiot wynika zatem bezpośrednio z zapotrzebowania rynku.

Głównym zadaniem agenta obsługującego jest prowadzenie rejestrów uczestników funduszu i rejestrowanie zmian posiadania na tych rejestrach. Działalność agenta porównywana jest z funkcjonowaniem banku z tym, że zamiast przechowywania środków pieniężnych agent przechowuje określoną liczbę jednostek. W ramach przechowywania dokonuje bieżącego uaktualniania sald rejestrów, przyjmuje dyspozycje uczestników (zmiany danych, przyjmowanie pełnomocnictw, przeniesienia pomiędzy rejestrami), wykonuje je, organizuje i przeprowadza obieg dokumentów i środków pieniężnych.

W zakresie współpracy z depozytariuszem zadaniem agenta obsługującego jest obsługa rachunku nabyć i umorzeń jednostek oraz przekazywanie informacji o aktualnej liczbie jednostek.

Do agenta obsługującego należy też utrzymywanie kontaktu z uczestnikami, przekazywanie im potwierdzeń realizacji zleconych dyspozycji i zlecanie przekazywania środków pieniężnych z umorzeń.

Dodatkowo agent może na zlecenie towarzystwa realizować czynności informacyjne (udzielanie informacji o zasadach dystrybucji, regulaminach funduszy, wyjaśnianie innych wątpliwości uczestników), związane z prowadzeniem dystrybucji przez sieć dystrybucyjną (opracowanie procedur operacyjnych, przygotowywanie oprogramowania, nadzór nad działalnością systemów motywacyjnych dla pracowników instytucji dystrybuujących), a także uczestniczyć w szkoleniach pracowników towarzystwa lub dystrybutorów.

  • Prowadzący dystrybucję 

Na świecie szeroko wykorzystywane są różne formy dystrybucji, od tradycyjnej sprzedaży przez biura maklerskie czy banki do zaawansowanych form sprzedaży przy użyciu sieci telefonicznej czy łączności internetowej.

4. Aby zobaczyć jaką rolę odgrywają wszystkie opisane powyżej podmioty w obsłudze funduszu, należy prześledzić jedną z czynności wykonywanych w ramach jego działalności a mianowicie proces nabywania i umarzania tytułów uczestnictwa.

Nabycie jednostek: 

  • Inwestor w siedzibie dystrybutora wpłaca środki i składa zlecenie kupna.
  • Środki przekazywane są przez rachunek przejściowy dystrybutora na rachunek nabyć prowadzony zwykle w banku depozytariuszu.
  • Równolegle zlecenie nabycia przekazywane jest przez dystrybutora do agenta obsługującego.
  • Agent obsługujący po otrzymaniu zlecenia i ustaleniu, że środki wpłynęły na rachunek nabyć, dokonuje przeliczenia wartości środków wpłaconych przez inwestora na jednostki uczestnictwa funduszu według wyliczonej przez depozytariusza wartości aktywów netto (WAN) na jednostkę uczestnictwa. Inwestor staje się wówczas uczestnikiem funduszu. Od tego momentu powierzone przez niego środki, powiększając portfel inwestycyjny funduszu, stają się przedmiotem inwestycji dokonywanych przez zarządzającego.
  • Agent obsługujący wystawia inwestorowi świadectwo powierzenia środków i zapisuje jego stan posiadania w imiennym rejestrze (jeżeli jest to pierwsze nabycie, agent obsługujący otwiera rejestr).
  • Agent obsługujący, działając w imieniu zarządzającego funduszem, dokonuje przelewu środków z rachunku nabyć na rachunek funduszu w banku depozytariuszu.

Umorzenie jednostek:

  • Inwestor składa u dystrybutora zlecenie umorzenia, wskazując miejsce wypłaty środków.
  • Agent obsługujący dokonuje przeliczenia liczby jednostek w rejestrze inwestora według bieżącej wartości WAN i informuje inwestora o aktualnym stanie posiadania w jego rejestrze jednostek uczestnictwa.
  • Agent obsługujący przekazuje do zarządzającego funduszem informację o konieczności przekazania odpowiedniej wartości środków z rachunku funduszu na rachunek umorzeń.
  • Agent obsługujący, działając w imieniu zarządzającego funduszem, przekazuje środki z rachunku umorzeń we wskazane przez inwestora miejsce. 

5. Rodzaje funduszy inwestycyjnych:

Ustawa przewiduje możliwość tworzenia trzech typów funduszy inwestycyjnych: 

Fundusze otwarte

Posiadają zmienną liczbę uczestników oraz zmienną liczbę jednostek uczestnictwa reprezentujących jednakowe prawa majątkowe. Mogą zbywać jednostki udziałowe bez ograniczeń i są prawnie zobowiązane do odkupienia jednostek na żądanie uczestnika.

Specjalistyczne fundusze otwarte 

Wzorowane są na funduszach otwartych z tym, że istnieje możliwość określenia w statucie warunków odkupienia jednostek uczestnictwa. Wyróżnikiem jest także powołanie organu kontrolnego Rady Inwestorów. 

Fundusze zamknięte 

Emitują certyfikaty inwestycyjne, które – w zależności od zapisów statutu – mogą lub nie mogą być przedmiotem obrotu giełdowego. Liczba certyfikatów inwestycyjnych, w odróżnieniu od liczby jednostek uczestnictwa funduszy otwartych, jest stała i może zmieniać się tylko w przypadku nowych emisji lub wykupienia przez fundusz wyemitowanych wcześniej certyfikatów inwestycyjnych. Certyfikaty inwestycyjne mogą być dopuszczane do publicznego obrotu, a następnie wprowadzone do notowań na rynku regulowanym (giełdzie lub rynku pozagiełdowym). Certyfikaty nie podlegają odkupieniu przez fundusz na żądanie klienta, mogą być natomiast wykupione przez fundusz, jeżeli statut funduszu to przewiduje, w terminach wskazanych w statucie.

Polityka inwestycyjna prowadzona przez te fundusze jest bardziej ryzykowana i swobodna niż w przypadku funduszy otwartych. Możliwe jest na przykład inwestowanie dodatkowo w udziały w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, waluty, transakcje terminowe oraz prawa pochodne od praw majątkowych będących przedmiotem lokat.

Dzięki zapisom nowej ustawy fundusze inwestycyjne mogą prowadzić działalność jako fundusze składające się z kilku subfunduszy różniących się w tym, że każdy może stosować inną politykę inwestycyjną. Subfundusze nie mają osobowości prawnej. Możliwe jest także tworzenie funduszy podstawowych i powiązanych (fundusz podstawowy emituje certyfikaty inwestycyjne lub jednostki uczestnictwa dla funduszy powiązanych, które realizując jednorodną politykę inwestycyjną, mogą różnicować sposób pobierania opłat związanych z uczestnictwem w funduszu oraz wypłaty dochodów funduszu).

Możemy także zastosować inne podziały funduszy inwestycyjnych według kryteriów uwzględnianych przez inwestorów przy wyborze funduszu.

Ze względu na rodzaj papierów wartościowych w portfelu i cele inwestycyjne wyróżniamy: 

Fundusze wzrostu 

Inwestują przede wszystkim w akcje z większym nastawieniem na maksymalny przyrost wartości kapitału niż na bieżący dochód z dywidend. 

Fundusze wzrostu i dochodu z kapitału 

Podobnie jak fundusze wzrostowe dążą do uzyskiwania wysokiej łącznej stopy zwrotu z kapitału i bieżącego dochodu. 

Fundusze zrównoważone 

Ich celem jest uzyskanie zrównoważonego wzrostu w długim okresie przy względnie niskim poziomie ryzyka, na ogół w portfelach tych funduszy proporcja akcji do obligacji wynosi 60 do 40. 

Fundusze dochodu z kapitału 

Mają na celu zapewnienie bieżącego wysokiego dochodu przez inwestowanie w akcje o wysokiej stopie dywidendy oraz w obligacje. Można je traktować jako substytut funduszy zrównoważonych nastawionych nieco bardziej na wzrost.

Fundusze obligacyjne 

Inwestują w różnego rodzaju obligacje i nastawione są na stały wzrost w oparciu o dochody z posiadanych obligacji. 

Fundusze rynku pieniężnego 

Oferują stabilny wzrost z nieco niższym dochodem, ale przy zminimalizowanym ryzyku, inwestują w krótkoterminowe instrumenty rynku pieniężnego, czyli bony skarbowe, certyfikaty depozytowe, bony komercyjne lub porozumienia odkupu zabezpieczone w wysokości 100 procent.

Ze względu na sposób zarządzania wyróżniamy:

Fundusze zarządzane aktywnie 

Decyzje inwestycyjne podejmowane są na podstawie rekomendacji analityków, a podejście do rynku jest selektywne i ma na celu wyłonienie papierów wartościowych o najlepszych parametrach wzrostu.

Fundusze zarządzane pasywnie 

Znane lepiej jako fundusze indeksowe: dopasowują portfel inwestycyjny do wybranego indeksu rynkowego, zakładając, że dyskontują one wszystkie możliwe do zdobycia informacje rynkowe.

Ze względu na wysokość i sposób pobierania opłaty manipulacyjnej wyróżniamy: 

Fundusze typu load 

Pobierają opłaty manipulacyjne zwykle w wysokości od 3,5 do 8 procent, naliczane od inwestowanej kwoty. Pobranie opłaty może następować w momencie przystąpienia do funduszu lub przy umarzaniu jednostek uczestnictwa. 

Fundusze typu no-load 

Nie pobierające opłaty manipulacyjnej.

Ze względu na specjalizację wyróżniamy: 

Fundusze branżowe 

Są to wyspecjalizowane fundusze o podwyższonym ryzyku, inwestujące w wybrane branże przemysłowe. 

Fundusze typu venture capital 

Są to fundusze zamknięte inwestujące w przedsięwzięcia o wysokim stopniu ryzyka.

Multifundusze 

Fundusze inwestujące w portfel złożony z innych funduszy.